از‌ «قوماندان سالاری» تا «والی سالاری» (سرمقاله)

      
      

پس از گذشت دو سال از عمر دولت حامد کرزی، اینک به نظر می رسد طالبان و القاعده از شوک اولیه شکست در مقابل نیروهای آمریکا خارج شده اند و در حال سازماندهی مجدد خود مطابق با شرایط جدید هستند. در حال حاضر نیروها و قرارگاه آمریکایی ها بطور متوط سه بار در هفته مورد حمله مسلحانه طالبان و القاعده قرار می گیرند و آشکار است که آنان اکنون راه های جدید و پیچیده ای را برای مبازه با آمریکایی ها پیدا کرده اند.

در مقابل، آنطور که در ابتدا انتظار می رفت برنامه های دولت مطابق زمانبندی های از پیش تعیین شده پیش نرفته است و این امر تا حدودی باعث بی اعتمادی مردم نسبت به کارآمدی دولت شده است. امنیت لازم به غیر از کابل در دیگر نقاط کشور بوجود نیامده است، برنامه های بازسازی هنوز آ‎غاز نشده است، وضع اقتصادی و معیشتی مردم بهبود نیافته و سرانجام مردم نمیدانند آینده چه خواهد شد.

واقعیت این است که طی نزدیک به دو سال گذشته، عمده انرژی حامد کرزی اجباراً به جای تمرکز به امر بازسازی و بهبود وضع زندگی مردم،  صرف این شده است که چگونه جنگسالاران و قوماندان های مختلف حاضر در پایتخت را به تمکین از قانون و مقررات وادار نماید. تفنگسالارانی که اکنون در حد ظاهر هم که شده ردای مدنیت بر تن کرده اند و کابینه را هم در اختیار دارند.

اما به همان نسبت که کرزی موفق شده است تعدادی از تفنگسالاران بزرگ را در پایتخت نگهدارد، به همان نسبت اکنون تعدادی قوماندان و جنگسالار دیگری در چهار گوشه کشور رشد کرده اند که بسیار فربه تر از نمونه های پیشین هستند. این دسته جدید که هر کدام گوشه ای از کشور را سهم آبا و اجدادی خود می پندارند، عنوان والی بودن شان را از دولت مرکزی دریافت کرده اند ولی به هیچ عنوان خود را در قبال دولت مرکزی مسؤول نمی دانند و هرکدام مستقل از دولت به لشکرکشی نظامی علیه مخالفین شان و اخذ عوارض گمرکی و مصرف آن به امور شخصی و محلی اقدام می کنند. بنابراین با وجود چنین شرایطی بسیار طبیعی است که تثبیت اقتدار حکومت مرکزی با مشکل مواجه گردد و از آن طرف، طالبان و القاعده همچنان به حیات شان ادامه دهند. در واقع یکی از عوامل اصلی به تأخیر افتادن برنامه های از پیش مشخص شده دولت در امر بازسازی عدم تمکین و همکاری این والیان بوده است.

اقدام هفته پیش حامد کرزی در برکناری والی پکتیا و اتمام حجت با دیگر والیان سرکش مانند اسماعیل خان، گل آقا شیرزی و … گامی مهمی است در راستای ایجاد یکپارچگی در کشور. اما به نظر می رسد صرفاً اتمام حجت و دادن اخطار کافی نباشد، چرا که طی یک سال و چند ماه گذشته اینگونه اخطارها بارها تکرار شده و دیده شده که چندان نتیجه بخش نبوده است. این والی ها قدرت مالی و نظامی شان مرهون کشورهای دیگری هستند که هرکدام از یکی از این قوماندانان حمایت می کنند و با تمویل آنان از یک سو قصد تداوم بی ثباتی در افغانستان را دارند و از سویی دیگر از این طریق با اعمال فشار بر حکومت مرکزی در پی بدست آوردن منافع خود هستند. کشورهایی که به تسلیح و تمویل والیان یادشده ادامه می دهند همگی دولت افغانستان را به رسمیت شناخته اند، بنابراین حامد کرزی اگر می خواهد این افراد را به فرمانبرداری از دولت مرکزی وادار کند، باید از طریق مجاری دیپلماتیک به این کشورها رسماً اخطار دهد تا از تمویل آنان خودداری نمایند. تنها در چنین صورتی می توانیم امیدوار باشیم این قوماندانان قدرتمند به اقتدار دولت مرکزی تمکین نمایندn